Położenie
Beskid Niski leży na terytorium dwóch państw: Polski i Słowacji; to pasmo górskie w Karpatach położone między przełęczami Łupkowską na wschodzie, a Tylicką na zachodzie. Wschodnia granica Beskidu Niskiego stanowi jednocześnie granicę Karpat Wschodnich i Zachodnich. Beskid Niski od wschodu graniczy z Bieszczadami i Pogórzem Bukowskim, od zachodu z Beskidem Sądeckim, a od północy z Pogórzem Środkowobeskidzkim. Na południu przechodzi w Pogórze Ondawskie granica ta ma charakter umowny i biegnie linią Bardejov - Svidnik - Medzilaborce.
Ciekawostki z historii, fauny, flory, kultury
Beskid Niski stanowi specyficzny subregion w Zewnętrznych Karpatach Zachodnich, to najdziksze pasmo górskie w Polsce. Wysokość szczytów nie przekracza tu 1000 m n.p.m., przełęcze są niskie i łatwo dostępne jak chociażby Przełęcz Dukielska (502 m n.p.m,). Beskid Niski zbudowany jest ze skał osadowych zwanych fliszem karpackim; najniższa jest płaszczowina śląska, środkowa – dukielska, najniższa zaś – magurska. Piaskowce magurskie często przybierają postać oryginalnych form skalnych; najbardziej znane są Kornuty na Magurze Wątkowskiej i Diabli Kamień nieopodal Folusza. Występuje również wiele jaskiń, największe ich skupiska to Kilanowska Góra koło Lipowicy (ponad 50 jaskiń) i Cergowa (10 jaskiń); znana jest również Jaskinia Mroczna w Kornutach, której łączna długość korytarza sięga prawie 200 Naturalnym bogactwem tego regionu jest ropa naftowa, gaz. ziemny oraz wody mineralne i czyste wody powierzchniowe.
Beskid Niski dzielimy na:
*Góry Grybowskie – między dolinami Kamienicy i Białej
*Góry Hańczowskie – między dolinami Białej oraz Ropy i Zdyni
*Beskid Gorlicki – między rzeką Białą, a wsiami: Radocyna, Bartne, Wołowiec
*Pasmo Magurskie – z długimi grzbietami Magury Wątkowskiej i Małastowskiej
*Beskid Dukielski – między dolinami Wisłoki i Tabotu
*Pasmo Bukowicy i Kamienia – między dolinami Wisłoki i Osławicy
*Gniazdo Jawornika – między dolinami Jasiołki i Wisłoka
*Pasmo graniczne – na wschód od doliny Bełczy
*Wzgórza Rymanowskie – po obu stronach rzeki Tabor
Klimat w Beskidzie Niskim ma charakter przejściowy pomiędzy klimatem atlantyckim i kontynentalnym; wiosną, zimą i jesienią wieją tu ciepłe i suche wiatry południowe, które powodują częste zmiany pogody. Średnia temp. roczna wynosi od 4°C do 8°C, największe opady deszczu przypadają na miesiąc: czerwiec i lipiec.
W Beskidzie Niskim daje się zauważyć jedynie dwa piętra roślinne: pogórza (do 550 m n.p.m.), na które składają się lasy dębowo - grabowe i zarośla wikliny w dolinach rzek oraz regiel dolny, gdzie występują lasy jodłowe, bukowe i sosnowe. Lasy zajmują blisko 70% powierzchni Beskidu Niskiego; pod względem florystyczny występuje tu bogactwo roślin kwitnących, jak chociażby ciepłolubna róża francuska, kokoryczka wonna, w lasach kwitną m.in.: przebiśniegi, cebulica dwulistna, czosnek niedźwiedzi, występuje również kilka gatunków z rodziny storczykowatych: podkolan biały, stoplamek plamisty. Natomiast fauna jest typowa dla całych Beskidów; słabe zaludnienie i rozległe obszary leśne sprzyjają dużej liczebności zwierzyny. W tutejszych lasach żyją: jelenie, sarny,dziki, zające, niedźwiedzie, rysie, żbiki, wili, kuny i lisy. Wśród około 140 gatunków ptactwa należy wymienić: orlika krzykliwego, orła przedniego, myszołowa, puchacza i głuszca. W dolinach występują: bocian czarny i dzięcioł trójpalczasty, w porze letniej dostrzec można rzadkie gatunki motyli: pazia żeglarza i niepylaka mnemozynę.
Historia Beskidu Niskiego od najdawniejszych czasów związana była z traktami handlowymi na południe i wschód. Teren ten przez długi czas pozostawał wyludniony przez kolejne najazdy Tatarów, dopiero Kazimierz III Wielki rozpoczął zasiedlanie tych terenów na masowa skalę. Na przestrzeni lat teren ten systematycznie zasiedlany był przez ludność napływową, i tak wołoscy pasterze z ludami ruskimi ulegając wpływom polskim i węgierskim utworzyli nową grupę etniczną zwaną od drugiej połowy XIX w Łemkami. W latach 1768-1772 Beskid Niski odegrał ważną rolę w czasie konfederacji barskiej, od kwietnia 1769 do sierpnia 1770 roku na tych terenach walczyły oddziały konfederatów pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego; nieliczne ślady okopów konfederackich można spotkać po dzień dzisiejszy w rezerwacie „Okopy Konfederackie” nad Muszynką na obrzeżu Beskidu Niskiego. W XIX w. na terenie Beskidu Niskiego odkryto bogate złoża ropy naftowej, ich przemysłową eksploatację zapoczątkował Ignacy Łukasiewicz. Od tej pory teren Beskidu Niskiego stał się pierwszą prowincją naftową na świecie, zwaną Gorlickim Zagłębiem Naftowym, w niewielkich ilościach ropa naftowa wydobywana jest na tych terenach do dnia dzisiejszego. Wielkie zmiany przyniosła w krajobrazie Beskidu Niskiego przyniosła zarówno I jak i II wojna światowa. Po roku 1945 na mocy umowy PRL z ZSRR o wzajemnej wymianie ludności z terenów Beskidu Niskiego przesiedlono na wschód prawie całe wsie zamieszkane przez ludność pochodzenia łemkowskiego; nielicznym udało się wrócić do domu dopiero po 1945 roku. Obecnie teren Beskidu Niskiego to nie lada atrakcja turystyczna, bowiem jest to najdziksze pasmo górskie znajdujące się w granicach naszego państwa. Niezaprzeczalnym atutem tutejszego krajobrazu jest park narodowy, park krajobrazowy oraz trzynaście rezerwatów przyrody:
- Magurski Park Narodowy (19 439 ha), powstał w 1995 roku; ponad 90% jego powierzchni zajmują lasy, głównie zbiorowiska buczyny karpackiej i rzadkie w polskich Karpatach – lasy jaworowe. W parku istnieją trzy obszary ochrony ścisłej: Magura Wątkowska (1189 ha), Kamień (378 ha) i Zimna Woda (841 ha), rezerwat skalny Kornuty i pomnik przyrody Diabli Kamień. Wśród roślin 59 gatunków objętych jest ścisłą ochroną, 11 częściową, a 12 gatunków znajduje się na „czerwonej liście” roślin zagrożonych wyginięciem w Polsce. Fauna reprezentowana jest przez kilkadziesiąt gatunków ssaków, ze szczególnie cennymi nietoperzami, 117 gatunków ptaków, chronione gady, płazy i owady.
- Jaśliski Park Krajobrazowy (29 911 ha), powstał w 1992 roku; 65% powierzchni zajmują lasy (głównie buczyna karpacka), unikatową osobliwością jest zbiorowisko jarzyny górskiej – lasu, w którym dominują jawory, a w runie rośnie bardzo rzadka paproć – języcznik zwyczajny.
Rezerwaty Beskidu Niskiego to: Cisy w Moglinie; Jelenia Góra; Kornuty; Łysa Góra; Wadernik; Igiełki; Modrzyna; Cisy w Nowej Wsi; Tysiąclecie na Cergowej; Przełom Jasiołki; Kamień nad Jaśliskami; Źródliska Jasiołki i Bukowica.
Na terenie Beskidu Niskiego zachowało się wiele zabytków architektury drewnianej – wiejskie chałupy, dwory, kościoły, cerkwie. Interesująca zapewne będzie wizyta w ośrodku pszczelarskim w Kamiennej nieopodal Krynicy, stosuje się tu naturalne metody leczenia preparatami pszczelimi tzw. apiterapia. Wędrując w kierunku Gorlic warto wstąpić do Nowicy, gdzie zobaczyć można stare chaty, studnie z żurawiem, przydomowe wędzarnie. Dalej na wschód, w Bóbrce na Pogórzu Jasielskim mieści się Muzeum Przemysłu Naftowego, ku czci pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej założonej tu w 1854 roku przez Ignacego Łukasiewicza. Dodatkową atrakcją jest stadnina koni huculskich w Gładyszowie, w jej okolicach wyznaczono ponad 500 km szlaków konnych, za rozsądną cenę można tu wybrać się na przejażdżkę bryczką bądź, dla bardziej wytrwałych, kilkudniowy rajd w siodle. Miejscowości turystyczne to: Iwonicz – Zdrój, Rymanów, Wysowa i Krosno.
Miejscowości
Zobacz również