Tatry
 Tatry

Megaregion :

Prowincja :

Podprowincja :

Makroregion :

Mezoregion :

 

Dlugość :

Średnia wysokość :

Najwyższy szczyt :

 

 

 

 

 

 

w lini prostej 57 km 

 

Rysy (2499 m n.p.m.) w Tatrach Wschodnich (zwanych Wysokimi); Starorobociański Wierch (2176 m n.p.m.) w Tatrach Zachodnich. 

Położenie
Taty to najwyższe pasmo w Łańcuchu Karpat; powierzchnia Tatr liczy 785 km², z czego około 175 km² (ponad 22%) leży w granicach Polski. Główna grań Tatr przebiega od Huciańskiej Przełęczy (905 m n.p.m.) na zachodzie do Ździarskiej Przełęczy (1081 m n.p.m.) na wschodzie.

Ciekawostki z historii, fauny, flory, kultury
Tatry stanowią najwyższą grupę górską w Polsce, o cechach wysokogórskiego krajobrazu alpejskiego. Powierzchnia Tatr obejmuje 785 km², z czego około 175 km² (czyli ponad 22%) znajduje się na terytorium Polski, natomiast około 610 km² (niecałe 78%) przypada Słowacji. Z Tatrami sąsiadują cztery kotliny: Podhale (od północy), Spisz (od północnego wschodu, wschodu i częściowo południa), Liptów (od południa i południowego - zachodu), Orawa (od zachodu i północnego zachodu). Tatry wyróżniają się na tle reszty obszaru karpackiego przede wszystkim budową geologiczną (najczęściej spotykaną tu skałą jest granit, z którego zbudowane sa przede wszystkim Tatry Wysokie, na północnych stokach występują różne skały osadowe, Tatry Wschodnie charakteryzuje trzon krystaliczny, natomiast w Tatrach Zachodnich spotykamy skały przeobrażone, inaczej metamorficzne), jak i krajobrazem, w którym zaznaczają się wyraźnie formy glacjalne.

Jeżeli chodzi o bogactwo flory i fauny, to  właściwe bogactwo przyrody można tu podziwiać dopiero po przekroczeniu Tatrzańskiego Parku Narodowego. W Tarach układ roślinności ma charakter piętrowy, mniej więcej do 1000 m n.p.m. Rozciąga się strefa uprawiana przez człowieka,
wyżej do około 1200-1250 m n.p.m. ciągnie się pasmo lasów reglowych, w których dominuje świerk, z domieszką buku i jodły oraz regiel górny (do 1550 m n.p.m.), gdzie rosną głównie świerki, w górnych partiach lasu pojawia się limba – ozdoba Tatr. Wyżej, bo na wysokości 1550-1800 m n.p.m. znajduje się piętro kosodrzewiny, ponad którą rozciąga się piętro łąk wysokogórskich, zwanych halami (do 2300 m n.p.m.), powyżej hal rozciąga się strefa skalistych turni. Wśród najbardziej charakterystycznych okazów flory tatrzańskie wymienić należy: krokusy, żółte pełniki (nazywane różami górskimi), szarotki, różnego rodzaju goryczki i lilie. Wszystkie rośliny w Tatrach są pod ochroną, niewolno ich niszczyć, ani zrywać. Jeżeli chodzi o zwierzęta, to próżno szukać tu dzikich gatunków ssaków czy oryginalnych okazów fauny. Wiosną na łąkach można spotkać zające,  zaś w pobliżu lasów sarny, jelenie, lisy, dziki, łosie, w ostatnich latach coraz częściej słyszy się o pojawiających się na przedpolu Tatr wilkach i niedźwiedziach (szacuje się, że w Tatrach żyje około 20 sztuk niedźwiedzi), ponadto na tych terenach żyją kozice, świstaki, wiewiórki (które w przeciwieństwie do wiewiórek “nizinnych” mają ciemne, niemal czarne futerko). W świecie ptaków króluje tu orzeł przedni, cietrzewie, głuszce, pomurniki i orzechówki.

Historia tatr sięga aż do ery paleozoicznej, wówczas w wyniku ruchów górotwórczych hercyńskich  magma z wnętrz Ziemi przedostała się do istniejących tu skał osadowych powodując ich przeobrażenie.

W Tatrach licznie występują jaskinie (jest ich ponad 250), z których największa to Jaskinia Śnieżna.

Klimat Tatr jest typowo wysokogórski strefy umiarkowanej, charakterystycznym zjawiskiem  atmosferycznym niespotykanym w innych regionach Polski jest tu piętrowy układ stref termicznych i opadów oraz wyraźne zróżnicowanie klimatów między kotlinami, dolinami a grzbietami górskimi. Temperatura w Tatrach spada w miarę wzrostu wysokości, średnia roczna temp. Dla Kasprowego Wierchu wynosi w lipcu 7,5°C, w lutym -8,5°C, a pokrywa śnieżna może tu utworzyć się w każdym miesiącu, z uwagi na fakt, że w Tatrach występują częste nawroty śniegu i chłodu także latem.

Tatry dzielimy pod względem geograficznym i geologicznym na:
- Tatry Zachodnie – największa część Tatr położona w Polsce i na Słowacji, rozciągają się pomiędzy Huciańską Przełęczą a przełęczą Liliowe, która oddziela je od Tatr Wysokich. Tatry Zachodnie zajmują powierzchnię około 379  km², co stanowi niemal połowę całej powierzchni Tatr, po stronie Polskie znajduje się 25% Tatr Zachodnich, reszta u naszych sąsiadów na Słowacji. Wśród najwyższych szczytów Tatr Zachodnich warto wymienić:
* Bystra (2248 m n.p.m.)
* Raczkowa Czuba (2192 m n.p.m.)
* Baraniec (2184 m n.p.m.)
* Starorobociański Wierch (2176 m n.p.m.)
* Pachola (2166 m n.p.m.)
* Wołowiec (2064 m n.p.m.)
- Tatry Wschodnie, tu wyróżniamy:
   - Tatry Wysokie – najwyższy szczyt Gerlach (2655 m n.p.m.), po stronie polskiej północno – zachodni wierzchołek Rysów (2499 m n.p.m.)
   - Tatry Bielskie – najwyższy szczyt Hawrań (2152 m n.p.m.)

Oprócz wyżej wymienionych części Tatr, niektórzy wyróżniają także Tatry Spiskie – sąsiadujące ze Spiszem, Tatry Liptowskie – graniczące z Liptowem oraz Tatry Orawski – na Orawie; niekiedy używa się również określenia Tatry Zakopiańskie na oznaczenie części pasma, położonego w granicach administracyjnych Zakopanego.

Nazwa  tego pasam górskiego najprawdopodobniej wywodzi się od słowa tatry, które w Karpatach oznacza w ogóle góry, skały, nieużytki.
Terenem wycieczek i spacerów są doliny walne (tj. sięgające pod główny grzbiet Tatr) m.in. Chochołowska, Kościeliska, Małej Łąki oraz Bystrej. Jezior polodowcowych w tatrach jest łącznie 43, w tym 11 o powierzchni przekraczającej 1 ha. Przeważają jeziora cyrkowe, położonych na większych wysokościach, oraz jeziora morenowe. Do największych należy Morskie Oko (3,5 km2). Ciekawym zjawiskiem w Tatrach są wody kresowe, które wypływają na powierzchnię w postaci obfitych źródeł, zwanych wywierzyskami (np. Lodowe Źródło w Dolinie Kościelskiej). Ponadto występują tu cieplice (Jaszczurówka +18°C , Antałówka w Zakopane +34°C ). W 1954 roku założono na tym terenie Tatrzańskie Park Narodowy (jest to jeden z 23 parków narodowych na terenie Polski). Główną bazą wypadową dla turystów udających się w Tatry jest oczywiście – Zakopane – stolica Tatr leżąca na wysokości 838 m n.p.m.  z bogatą bazą noclegową i szeregiem atrakcji turystycznych. W Polskich Tatrach znajduje się kilkadziesiąt szlaków turystycznych o łącznej długości 250 km, około 160 km tras i szlaków dla narciarzy, ponadto na tym terenie sprawnie funkcjonuje osiem schronisk turystycznych, linowa kolej z kabinami na Kasprowy Wierch, 4 koleje linowo – krzesełkowe (Nosal, Krokiew, Gąsienicowa, Goryczkowa) oraz wyciągi orczykowe (Kalatówki, Suchy Żleb, Polana Chochołowska). Zwolennicy sportów ekstremalnych mogą uprawiać na Podhalu rafting, czyli spływ pontonem po górskich rzekach. Doskonale do tego portu nadają się Białka Tatrzańska i Dunajec. Niemniej do spływu w górnym biegu Białki potrzebna jest zgoda władz Tatrzańskiego Parku Narodowego.  Tatry to nie tylko stolica sportów zimowych, ale przede wszystkim region o wyjątkowej tradycji i historii. Murzasichle, Małe Ciche, Jurgów czy skryta w Tatrzański Parku Narodowym nad Białką osada Rynias – to miejsca, gdzie można obcować z niezakłóconym górskim krajobrazem, zwiedzić zabytkowe, góralskie chałupy i kościółki o przepięknej architekturze. Warto także zajechać do miejscowości znajdujących się na zachód od Zakopanego: Kościeliska, Witowa, Chochołowa. Chochołów to piękna wieś o bogatej historii, wyróżnia się ona typową dla XIX - wiecznego Podhala jednolitą, drewnianą zabudową. Dalej droga – będąca jedną z najładniejszych tras krajobrazowych – prowadzi do Czarnego Dunajca, tu podziwiać możemy wijące się wzdłuż drogi rzeki, piękne lasy, całe bogactwo przyrody. Ciekawym doświadczeniem będzie także wycieczka do Nowego Targu na czwartkowy bądź sobotni jarmark podhalański. Targowisko to ma specyficzną dla tego regionu atmosferę, jest doskonałą okazją do obejrzenia i zakupu wyrobów regionalnego rzemiosła.

Online 28 (1)
2008 www.gory-online.pl Wszelkie Prawa Zastrzeżone
Wykonanie: Tenet